Giften in de bijstand, nu met antwoorden

Ons raadslid Lesley heeft de volgende kwestie op 20 januari j.l. aan de orde gesteld bij het college.
Hieronder zijn de antwoorden van 9 februari j.l. verwerkt.

Schriftelijke politieke vragen over ‘Giften in de bijstand’.

In de media is de afgelopen tijd veel aandacht besteed aan een zaak waarin een bijstandsgerechtigde in de gemeente Wijdemeren 7000 euro terug moest betalen. Haar moeder deed af en toe boodschappen voor haar. Zij had dit niet gemeld en heeft daardoor niet voldaan aan de inlichtingenplicht. De boodschappen werden door de gemeente als inkomen in natura bestempeld, met de terugvordering tot gevolg.
Daarna bleek dat soortgelijke situaties ook in andere gemeenten voorkwamen.

Door de (strikte) toepassing van de (verplichtingen in de) wet door meerdere gemeenten in Nederland, komen mensen die het niet breed hebben, nog verder in de problemen. Gevallen waarin handhaving van de regels belangrijker is dan inleving in de problematische situatie waarin mensen terecht kunnen komen bij een terugvordering.
Over de wetgeving zijn inmiddels ook Kamervragen gesteld en andere voorstellen ingediend.
Landelijke wet- en regelgeving dus, maar de uitvoering ligt bij de gemeente.

Wij willen graag weten hoe hiermee wordt omgegaan in onze gemeente. Daarom de volgende vragen.

1. Vraag: Hoe gaat onze gemeente Berg en Dal om met giften die mensen in de bijstand ontvangen? Wat is bijvoorbeeld het bedrag waarvan iemand uit de bijstand in onze gemeente een schenking kan accepteren zonder deze te hoeven op te geven (periodiek, incidenteel et cetera)?
    
   Antwoord: Onze gemeente heeft beleidsregels die gaan over het vrijlaten van giften in de Participatie- wet. In deze beleidsregels maken we onderscheid tussen éénmalige giften zonder specifieke bestemming en periodieke giften zonder specifieke bestemming:

   Een eenmalige gift is een eenmaal kalenderjaar ontvangen gift van één persoon of instelling. Giften die binnen het kalenderjaar eenmalig van verschillende personen of organisaties worden ontvangen, worden eveneens als eenmalige giften aangemerkt.
   Periodieke giften zijn giften die binnen het kalenderjaar twee keer of vaker van dezelfde persoon of instelling worden ontvangen.

   Voor zowel de eenmalige giften als de periodieke giften geldt: de gift/giften wordt/worden vrijgelaten voor zover het totaal aan giften op jaarbasis maximaal 60% van de van toepassing zijnde maandelijkse bijstandsnorm inclusief vakantietoeslag, afgrond naar boven tot een veelvoud van €50,-, bedraagt. Met de huidige bijstandsnormen komt dat neer op een bedrag van € 650,00 voor een alleenstaande en € 950,00 voor samenwonende/gehuwden per jaar.

   Als bovengenoemde bedragen worden overschreden dan wordt het meerdere aangemerkt als vermogen (bij eenmalige giften) of aangemerkt als inkomen (bij periodieke giften). Inwoners zijn verplicht om alle giften/schenkingen door te geven aan de gemeente. De gemeente beoordeeld in hoeverre de giften vrij kunnen worden gelaten op grond van de beleidsregels “vrijlating giften in de Participatiewet”.
   In deze beleidsregels is ook een hardheidsclausule opgenomen die luidt: “Het college kan in zeer bijzondere gevallen gemotiveerd afwijken van de bepalingen in deze regeling, indien onverkorte toepassing daarvan aanleiding geeft of zou leiden tot disproportionele onredelijkheid of onbillijkheid”.

   In de beleidsregels hebben we dus altijd de mogelijkheid om af te wijken van de regels als we van mening zijn dat het volgen van de regels tot onbillijke situaties leidt.

   De beleidsregels omtrent giften geven duidelijkheid over hoe wij met giften omgaan, ook voor onze inwoners. Wij vinden het erg belangrijk om onze inwoners goed te informeren over hun rechten en plichten wanneer ze een bijstandsuitkering ontvangen. Hier besteden we dan ook veel tijd aan. Als een inwoner een uitkering aanvraagt nodigen we hem of haar altijd uit voor een gesprek (door corona gebeurt dit nu telefonisch). In het gesprek leggen we heel duidelijk uit welke regels er gelden in de Participatiewet. In dit gesprek wordt ook uitgelegd dat de inwoner een informatieplicht heeft naar de gemeente. De informatieplicht houdt onder andere in dat giften of schenkingen die iemand ontvangt worden opgegeven. Ook ontvangt een inwoner een informatiefolder na afloop van het gesprek waarin alles nogmaals wordt uitgelegd. Als er vragen zijn over wat er opgegeven moet worden en wat niet dan zijn de consulenten altijd bereikbaar om de inwoner te woord te staan.
    

2. Vraag: Heeft onze gemeente in de afgelopen jaren sancties (boete, terugvordering,..) toegepast bij het ontvangen van giften door bijstandsgerechtigden?
   Zo ja, om wat voor een giften ging het dan?
   Zijn er ook zaken die tot een procedure hebben geleid?
    
   Antwoord: In het systeem dat onze inkomensconsulenten gebruiken wordt niet geregistreerd/bijgehouden wat de reden is van een terugvordering of van het opleggen van een boete. We kunnen in het systeem dus niet nagaan of wij de afgelopen jaren sancties hebben opgelegd vanwege het ontvangen van giften.

   Daarom hebben we bij de inkomensconsulenten gevraagd of zij zich situaties herinneren waarin ze hebben teruggevorderd of een boete hebben opgelegd n.a.v. ontvangen giften. Alle consulenten hebben aangegeven dat ze nooit een boete of een terugvordering hebben opgelegd om deze reden. Wel hebben ze zo nu en dan giften geregistreerd conform de beleidsregels giften. Wat ook af en toe voorkomt is dat de ouders van een bijstandsgerechtigde bijvoorbeeld de zorgverzekering betalen van hun zoon/dochter. In zulke gevallen wordt de bijstandstuitkering verlaagd met het bedrag gelijk aan de hoogte van de ziektekostenpremie. Verder heeft één consulent aangegeven dat hij één keer een officiële waarschuwing heeft gegeven aan een inwoner omdat zij niet had gemeld dat ze een bedrag van € 4.250,00 had ontvangen van haar schoonouders. Van dit bedrag heeft de bijstandsgerechtigde een auto gekocht. In het gesprek tussen de inwoner en de consulent is gebleken dat de inwoner de auto heeft gekocht om haar hulpbehoevende schoonouders te kunnen helpen met bijvoorbeeld boodschappen en ziekenhuisbezoekjes. Omdat de inwoner van het ontvangen geld een auto heeft gekocht (het geld was dus niet bedoeld voor de kosten van levensonderhoud) en omdat de inwoner in eerdere jaren nooit eerder de inlichtingenplicht heeft geschonden heeft de consulent alleen een officiële waarschuwing opgelegd.

   De afdeling juridische zaken geeft aan dat er geen procedures zijn gevoerd over giften.
   Wij geloven dat een goede informatievoorziening aan onze inwoners er voor zorgt dat het niet veel voorkomt dat we bedragen moeten terugvorderen of een boete moeten opleggen vanwege het verzwijgen van ontvangen giften.
   En als wij van mening zijn dat terugvordering niet redelijk is, kunnen wij gebruik maken van de hardheidsclausule. Op die manier kunnen we voorkomen dat inwoners door de gemeente zelf in de problemen worden gebracht.