Omgevingswet, Burgerparticipatie en de rol van de Raad

‘De Omgevingswet gaat op 1 juli 2022 in werking en staat voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. Ook biedt de Omgevingswet gemeenten de mogelijkheid om met overzichtelijkere regels de leefomgeving meer in samenhang in te richten. Het biedt daarnaast meer ruimte voor lokaal maatwerk en leidt tot een betere en snellere besluitvorming.’ ¹⁾

Met de komst van deze nieuwe wet zal het omgevingsrecht aanzienlijk veranderen. Burgerparticipatie is een belangrijk onderdeel binnen de Omgevingswet. De Omgevingswet heeft als doel het bevorderen en mogelijk maken van burgerparticipatie.

Participatie

Wanneer er sprake is van beleidsontwikkeling, dan spreken we van ‘beleidsparticipatie’. Gaat het over uitvoering binnen bestaand beleid, dan is er sprake van ‘uitvoeringsparticipatie’.

Bij ‘uitvoeringsparticipatie’ is het de verantwoordelijkheid van de aanvrager van de omgevingsvergunning om burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen bij de voorbereiding van de aanvraag te betrekken. Bij de aanvraag moet deze betrokkenheid en de resultaten daarvan worden weergegeven.

Hierbij moeten ‘draagvlak’ en ‘participatie’ los van elkaar worden gezien:

• Draagvlak is het resultaat van het besluitvormingsproces;
• Participatie is een onderdeel van het besluitvormingsproces en kan draagvlak opleveren.

‘Participatie bij een omgevingsvergunning moet dus gezien worden als een middel om inzicht te krijgen in de belangen van derden en in het draagvlak bij andere mensen. Het stelt bovendien de initiatiefnemer in staat zijn aanvraag te verbeteren aan de hand van wat speelt en leeft bij de mensen in de omgeving van zijn initiatief. Het kan leiden tot draagvlak voor het initiatief, maar leidt in ieder geval tot meer informatie en daardoor tot een betere belangenafweging en een beter besluit.‘ ²⁾

Rol van de Gemeenteraad

Het is aan de gemeenteraad om erop toe te zien dat er participatie plaatsvindt en dat het op tijd en correct gebeurt. Op tijd wil zeggen: voordat de officiële procedure begint, voordat de aanvraag wordt ingediend. Participatie is een informele voorfase die aan een aanvraag of ontwerpbesluit voorafgaat. De gemeenteraad kan in bepaalde gevallen participatie van en overleg met derden verplicht stellen. Het is aan de aanvrager om aan te tonen dat die participatie heeft plaatsgevonden.

De aanvrager beoordeelt zelf hoe deze participatie wordt uitgevoerd. Het college kan dit bijsturen. De gemeenteraad gaat over het (verloop van het) proces. De gemeenteraad gaat niet over de kleur van de verf van de voordeur.

‘In de praktijk wordt vaak gewerkt met principeverzoeken. De initiatiefnemer stuurt dan een voorstel in voor een nieuwe ontwikkeling en vraagt een schriftelijke reactie aan het college of het bereid is medewerking te verlenen aan de officiële procedure. Dit is geen officiële aanvraag, maar meer een verzoek om inzicht te geven in de kans van slagen van een eventuele aanvraag. Het principeverzoek kan een ideaal moment zijn voor burgerparticipatie. De resultaten van de participatie bij het verzoek kunnen leiden tot bijstelling van het verzoek of het alsnog onderzoeken van alternatieven. Op basis daarvan kunnen B&W een principebesluit nemen.’ ³⁾

Participatienota

De gemeente Berg en Dal heeft een participatienota vastgesteld: Samen maken we Berg en Dal.

Deze nota geldt als participatieverordening in het kader van de nieuwe Omgevingswet en is van belang bij een bouwvergunningaanvraag. Een instrument bij de (digitale) participatienota is een ‘meetlat participatie fysiek’ aan de hand waarvan de aanvrager kan bepalen óf een participatieplan moet worden opgesteld (score 8-11), of dat het initiatief zulke grote gevolgen heeft (score 12-15) dat er bij de start van het initiatief al toestemming moet zijn van de gemeenteraad op basis van goedkeuring door de raad van het participatieplan.

Bronnen:

1. VNG
2. ‘Werken in de geest van de Omgevingswet, bedoeling en wettekst in een veranderende tijd’, mr. Trees van Der Schoot, april 2021
3. ‘De gemeenteraad en de Omgevingswet, hoe raadsleden hun rol kunnen pakken en focus aanbrengen’, mr. Trees van der Schoot, juni 2020
Trees van der Schoot
Rijksoverheid Ministerie BZK