Zorgcowboys en rol gemeente, nu met antwoorden

Ons raadslid Lesley heeft de volgende kwestie op 24 februari j.l. aan de orde gesteld bij het college.
Hieronder zijn de antwoorden van 24 maart j.l. verwerkt.

Schriftelijke politieke vragen over ‘Zorgcowboys en rol gemeente’.

Wij kwamen recent het volgende artikel tegen in krant Trouw: ‘Deel zorgcowboys deelt flink uit aan zichzelf’, https://www.trouw.nl/binnenland/deel-zorgcowboys-keert-flink-uit-aan-zichzelf~b5caa07e/. Eerder waren ook al mediaberichten te lezen met titels als ’Gebrekkig toezicht door gemeenten geeft zorgcowboys vrij spel’. En in december 2020 verscheen het rapport ‘Verwevenheid zorg en criminaliteit’ van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) waarbij diverse vormen van ondermijnende criminaliteit werden geconstateerd bij zorgorganisaties, veelal gelinkt aan hennepteelt.

Zorgondernemingen in de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en de thuiszorg hebben in 2019 minstens 25,1 miljoen euro aan dividend uitbetaald. Het gaat om zorgbedrijven die een deel van de winst niet in de zorg investeren, maar aan hun bestuurders en aandeelhouders uitbetalen. Dit is nu ook weer bevestigd door onderzoek van Pointer en Follow the Money. Deze zorgbedrijven worden gefinancierd met zorgpremies en belastinggeld.

Via de volgende pagina is de dataset 2019 te zien: https://pointer.kro-ncrv.nl/winstcijfers-van-zorgbedrijven-2019. Op deze lijst staan zorgbedrijven die hoge winsten hebben gemaakt. Dit zijn openbare gegevens en de gegevens zijn door de bedrijven zelf aangeleverd bij het Ministerie van VWS. Hier leest u hoe deze lijst is opgebouwd: https://pointer.kro-ncrv.nl/hoe-is-de-lijst-van-zorgbedrijven-met-hoge-winst-in-2019-samengesteld.

Er is in de bestrijding van zorgfraude ook een belangrijke rol voor gemeenten weggelegd.
Hierover aan het college de volgende vragen.

• Vraag 1: Wat doet het college in dit kader om ervoor te zorgen dat zorguitgaven van de gemeente daadwerkelijk aan zorg worden besteed?
• Vraag 2: Het is essentieel dat het college periodiek controles uitvoert naar het gebruik en de besteding van voorzieningen, zie ook onze verordening. Hoe doet het college dit?
  De GGD houdt in ieder geval in opdracht van gemeenten toezicht op de Wmo-voorzieningen. Klopt het dat dit toezicht alleen plaatsvindt via zgn. ‘deskresearch’?
  Zo ja, is het mogelijk om deze werkwijze aan te passen en daadwerkelijk bijvoorbeeld locaties onverwachts te bezoeken?
  Zie bijvoorbeeld ook de werkwijze Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Zij gaan in gesprek met de directie en daarnaast met medewerkers en vertegenwoordigers van cliënten. Dit geeft een beter beeld van de situatie in voorzieningen.
   
  Antwoord 1 en 2: Met grote aanbieders en met aanbieders waarvan dat op basis van impact- en risicoanalyses nodig wordt geacht, worden minimaal één tot zo nodig vier keer per jaar contractmanagementgesprekken gevoerd. Hierbij wordt gekeken naar mogelijke fraudesignalen zoals hoge winsten, risico’s op het gebied van continuïteit (zorgelijke financiële situatie) en kwaliteit.
  Daarbij wordt onder andere gebruik gemaakt van informatie die zorgaanbieder aanleveren bij het ministerie van VWS (zie hier) en het Regionaal Meldpunt Zorg waar iedereen (inwoner, professional, mantelzorger enz.) een melding kan doen wanneer er een vermoeden bestaat dat zorggeld niet aan de zorg wordt besteed. Daarnaast houdt ook de GGD toezicht op de kwaliteit van de zorg die Wmo aanbieders leveren.
  Als deze signalen daar aanleiding toe geven wordt er actie ondernomen. Zo is recent uit de jaarrekeninganalyse gebleken dat één van onze aanbieders hoge winsten maakte. Na bestuurlijk overleg met deze aanbieder zijn de tarieven per 2021 fors naar beneden bijgesteld.
  Voor zowel de Wmo als de Jeugdwet geldt dat toezicht en handhaving zeker niet alleen van achter het bureau (‘deskresearch’) plaatsvindt. Er vinden ook controles op locatie plaats en in voorkomende gevallen en indien gelegitimeerd worden ook onverwachte bezoeken/controles afgelegd.
   
• Vraag 3: Het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) wijst op de Kamerbrief *) van minister De Jonge waarin wordt gewezen op het belang van een goed inkoop- en contractmanagement door gemeenten. Het Twentse **) barrièremodel en pgb-fraudebarrièremode ***) kan worden ingezet voor de Wmo 2015 en de Jeugdwet.
  • Kijkt het college bij het contracteren van zorgaanbieders naar de financiële resultaten van zorgaanbieders? Spelen bijvoorbeeld de in het verleden gemaakte winsten, beloningen voor bestuurders en dividenduitkeringen aan aandeelhouders een rol?
  • Maakt de gemeente gebruik van de genoemde modellen (of andere modellen) om fraude te bestrijden? Zo nee, wat is de motivatie om dit niet te doen?

   
  Antwoord 3: Wij zijn bekend met het Twentse barrièremodel. Dit model is echter ontwikkeld in 2018 en was nog niet bekend bij het afsluiten van onze huidige contracten (aanbesteding was in 2017, contracten zijn ingegaan per 2018).
  Bij een volgende aanbesteding (2023 of 2025) willen we zeker gebruik maken van de ervaringen en ‘best practices’ van dit model, onder andere door de eisen aan de voorkant verder aan te scherpen op het gebied van kwaliteit en winstgevendheid (binnen de wettelijke mogelijkheden). Daarnaast is het streven om gebruik te maken van de mogelijkheden die de Wet Bibob in het sociaal domein biedt. Het gaat dan om de integriteitstoetsing van de te contracteren zorgaanbieders. Hierover zullen t.z.t. door de colleges van de gemeenten concrete besluiten worden genomen.
   

• Vraag 4: Heeft de gemeente Berg en Dal contracten/goedgekeurde zorgovereenkomsten PGB/afspraken met de in de dataset 2019 genoemde zorgaanbieders? Indien dat het geval is, dan horen wij graag uw reactie op de vermelding van de aanbieder in deze lijst. ****)
   
  Antwoord 4: De dataset bevat alle zorginstellingen die in 2019 onder de Wet toelating zorginstellingen (WTZi) vallen. Dit zijn alle Zorgaanbieders die zorg aanbieden onder de Zorgverzekeringswet (ZVW) of Wet langdurige zorg (WLZ).
  De gemeente is niet verantwoordelijk voor de uitvoering van deze taken. Wél voor de Wmo en de Jeugdwet. Het kan voorkomen dat een aanbieder die onder de WTZi valt en daarmee op deze lijst voorkomt, óók Wmo- en of Jeugdwet taken uitvoert. In díe gevallen staan aanbieders die wij gecontracteerd hebben binnen de Wmo en/of Jeugdwet ook op de lijst waar u aan refereert.
  De aanwezigheid van een aanbieder op deze lijst an sich is naar de mening van het college echter géén reden om een aanbieder onder de loep te nemen. Zoals gezegd is de lijst geen ‘zwartboek’, maar bevat de lijst alle aanbieders die lijst waar u aan refereert die onder de WTZi vallen. Sommigen maken géén winst, anderen wél. Maar ook als er winst wordt gemaakt kan er sprake zijn van een acceptabele en/of verklaarbare winst (of zoals u zelf ook terecht citeert: “hoge winst kan legitiem zijn”).
  Voor het opstellen van deze lijst is gebruik gemaakt van CIBG gegevens. Dit zijn dezelfde gegevens die ook wij gebruiken voor ons toezicht en handhaving op de besteding van zorggelden. Voor mogelijke acties waar deze gegevens toe leiden, verwijzen wij naar ons antwoord op vraag 1 en 2.
   
• Vraag 5: Kan de gemeente een rol spelen in de informatievoorziening richting onze inwoners met een PGB over dit soort praktijken / zorgaanbieders?
   
  Antwoord 5: Het persoonsgebonden budget is een belangrijke pijler als het gaat om keuzevrijheid voor een aanbieder bij de pgb-aanvrager (budgethouder) zelf. De budgethouder dient daarbij in principe zélf aannemelijk te maken dat de pgb-aanbieder aan de gestelde kwaliteitseisen voldoet. Daarbij kan het sociaal team en andere toeleiders informatie inwinnen bij het regionaal meldpunt zorg (RMZ) inzake pgb-aanbieders. Bij de beoordeling van een ingediend pgb-plan kan de budgethouder gewezen worden op eventuele bedenkingen en risico’s bij de keuze voor een bepaalde aanbieder. Dat gebeurt ook regelmatig.
  Het vooraf en in algemene zin informeren van budgethouders door de gemeente is juridisch niet zonder risico’s en strookt naar de mening van het college ook niet met de gedachte dat de budgethouder zelf informatie moet inwinnen over een aanbieder voordat hij met deze aanbieder in zee gaat. Het college is hier dan ook geen voorstander van. Wél worden pgb-aanbieders waar veel signalen over zijn, getoetst op kwaliteit. Wanneer de aanbieder deze kwaliteitstoetsing niet doorstaat, dan mag deze door een pgb-houder niet meer worden ingezet.
   
• Vraag 6: Is de gemeente bereid het initiatief te nemen om, samen met de regiogemeenten en relevante partijen als zorgkantoor, politie en het Regionale Informatie- en Expertise Centrum, samenwerking te stimuleren in de bestrijding tegen zorgfraude en te leren van de Twentse ervaringen?
   
  Antwoord 6: Er wordt in regionaal verband geregeld tussen de genoemde partijen overlegd. Daar wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van alle kennis en ervaring die in den lande is opgedaan, dus ook de ervaringen uit Twente. Recent is wethouder van der Scheur gevraagd om samen met Burgemeester Stoop van West Betuwe als bestuurlijk trekker te fungeren voor een werkgroep die zich bezig zal houden met zorgfraude.

  Doel van deze aanpak:

  1. Het beschermen van kwetsbare groepen tegen misbruik van sociale voorzieningen;
  2. Zorgfraude en misstanden met subsidies, aanbestedingen of opdrachten aanpakken;
  3. Malafide zorgbureaus weren uit de regio;
  4. Bijdragen dat zorggeld wordt besteed aan de daarvoor bestemde zorg.

*) Kamerstukken II, 29538, nr. 314 (2020, 10 februari).
**) https://www.samen14.nl/inkoop/barriremodel/default.aspx
***) https://vng.nl/nieuws/aan-de-slag-met-het-pgb-fraudebarrieremodel
****) Uit de toelichting bij de datalijst 2019: hoge winst bij deze zorgbedrijven kan legitiem zijn. Het bedrijf kan omzet uit verschillende takken van zorg halen, of externe investeringen ontvangen die de cijfers vertekenen.